Nasz spacer po Mikołowie proponujemy rozpocząć przed budynkiem, w którym mieści się siedziba naszego oddziału. Zabytkowy obiekt z połowy XIX w., został zakupiony przez PTTK i oddany do użytku dużym nakładem pracy i środków w czerwcu 1982r. Obecnie budynek stanowi miejsce spotkań członków Oddziału, mieści się tu także Biuro Podróży PTTK.
Przed nami plac 750-lecia Mikołowa. Na placu tym od roku 1816r znajdowała się żydowska synagoga. W czasie przebudowy komunikacji miasta w 1972r synagogę wyburzono. Gmina żydowska w Mikołowie istniała od XVII, posiadała własną szkołę; do obecnych czasów pozostał po niej jedynie zabytkowy XVII-wieczny cmentarz – kirkut.
Przechodzimy obok kina i kierujemy się w stronę dworca PKP ulicą K.Miarki. Po lewej stronie, za ozdobnym parkanem, „małe planty”. Park został niedawno odnowiony, uroku dodają mu stylowe lampy i ławeczki.
Za Domem Handlowym „Zgoda”, w głębi ulicy Żwirki i Wigury znajduje się drukarnia im. Karola Miarki. W roku 1875 Karol Miarka, wydawca i redaktor „Katolika” w języku polskim, prześladowany sądami przez władze pruskie w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów) przeniósł się do Mikołowa. Założył tu drukarnię i wydawał „Katolika”, „Kalendarz Górnośląski”, „Poradnik Gospodarczy”. Po jego śmierci w 1882r zakład przejął syn – również Karol. Rozbudował zakład w nowoczesną drukarnię w 1894r i w tym samym roku zdobył złoty medal za twórczość w języku polskim na wystawie we Lwowie. Obecnie drukarnia jest własnością prywatną.
Przed nami jeden z najbardziej charakterystycznych budynków Mikołowa – tzw. „Biały Domek”. XIX-wieczna willa przed wojną należała do jednego z najbogatszych mikołowskich przemysłowców. Obecnie mieści się tu część wydziałów Urzędu Miasta a także klub studencki Fraktal.
W sąsiedztwie Białego Domku znajduje się ufundowany przez mieszkańców miasta pomnik ofiar faszyzmu, upamiętniający “marsz śmierci” więźniów Oświęcimia w styczniu 1945r.
Przechodzimy przez dworzec autobusowy, obok stacji PKP i schodzimy ulicą Prusa w kierunku placu ks. Karpeckiego. Po lewej stronie kapliczka św. Mikołaja. W tym miejscu stał najstarszy, pochodzący z pierwszej połowy XIIIw., drewniany kościółek pod wezwaniem św. Mikołaja. Uległ on zniszczeniu podczas silnego huraganu w 1785r. W sąsiedztwie kapliczki – ewangelicko-augsburski kościół św. Jana zbudowany w XIXw. w stylu neogotyckim. W czasie budowy kościoła natrafiono na fundamenty obronnego zamku, siedziby kasztelanii – w tej okolicy w XIIIw. powstała najstarsza część miasta.
Plac ks. Karpeckiego nosił niegdyś nazwę placu „kartoflanego” ponieważ handlowano tam ziemniakami. Znany jest przede wszystkim z ustawionego tam w 1895r. neogotyckiego krzyża z figurami Matki Boskiej oraz św. Magdaleny.
Zabytkowa ulica 1 Maja zabudowana jest w większości XIX-wiecznymi kamienicami. Po renowacji starego miasta w 2002r. przeobraziła się w spacerowy deptak.
W budynku z XIXw na rogu ul. Lompy, 6 grudnia 1945r urodził się Rafał Wojaczek. Autor tomów „Sezon”, „Inna bajka”, „Nieskończona krucjata”, „Którego nie było” zmarł tragicznie 11.05.1971r we Wrocławiu w wieku 26 lat. Płaskorzeźbę pisarza z jego wierszem z tomu „Nieskończona krucjata” ufundowały władze miasta w 1992r. W byłym mieszkaniu Wojaczka ma swoją siedzibę prowadzący działalność wydawniczą i wystawienniczą Instytut Mikołowski. Corocznie odbywa się tu Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Rafała Wojaczka.
Kamienica z XVIIIw. na rogu ul. Lompy to budynek stanowiący granicę między dzielnicą Podfarza (założoną w XIIIw.) a nową dzielnicą miasta.
Ulicą Lompy dochodzimy do starego kościoła św. Wojciecha, aktualnie pod wezwaniem matki Boskiej Śnieżnej. Przed wejściem znajduje się pomnik św. Jana Nepomucena z 1799r. Kościół św. Wojciecha jest najstarszym zabytkiem miasta zbudowanym w latach 1260 – 1270 w stylu gotyckim. W XVIw został przebudowano z drewnianego na murowany.Kościół jest po remoncie – częściowo założono nowe gonty, pomalowano elewację, renowacji poddano barokowe, XVII-wieczne ołtarze.
W pobliżu znajduje się klasztor sióstr Boromeuszek. Siostry przybyły do Mikołowa z Trzebnicy w 1896r. Od początku swojego pobytu w naszym mieście opiekowały się chorymi, dziećmi oraz zajmowały się nauką robót ręcznych dla dziewcząt. Zbudowały klasztor a później szpital z piękną kaplicą.
Ulicą Wyszyńskiego dochodzimy do kościoła parafialnego św. Wojciecha. Budowę tego neoromańskiego kościoła rozpoczęto w 1843r a ukończono w 1861r. W jego wnętrzu na uwagę zasługują witraże z XIXw. ze szkoły krakowskiej, oraz stacje drogi krzyżowej – dzieło znanego artysty malarza – Jana Bochenka.
W kościele odbywają się regularne koncerty, zainicjowane w 1988r. po gruntownym remoncie organów. Organy te zbudowane w 1862r. przez Johanna M.V. Haasa są największymi zabytkowymi organami na górnym Śląsku a jednocześnie jednym z najbardziej wartościowych zabytków Mikołowa. Corocznie podczas Mikołowskich Dni Muzyki kościół gości zespoły i solistów z całej Europy.
Na wprost kościoła w byłej szkole zawodowej mieści się nowa siedziba sądu, na jej elewacji umieszczono popiersie znanego historyka Śląska – Henryka Musioła.
Dochodzimy do Sądu Grodzkiego z 1910r. Królewski Sąd Miejski powołano w Mikołowie w 1810r.a w 1821r. zmieniono go na Sąd Książęcy. Obok budynku sądu do II wojny światowej funkcjonowało więzienie – po wojnie zostało ono przerobione na dom mieszkalny.
Schodząc ul. Powstańców Śląskich do ul. Św. Wojciecha, mijamy znany zakład kotłów, własność rodziny Bartników. Ulica św. Wojciecha ukazuje chaotyczną zabudowę XIX-wieczną.
Dochodzimy do rynku. W XIVw. w tym miejscu na prawym brzegu rzeki Jamny zbudowano nowe miasto. Na środku rynku, w pobliżu średniowiecznej studni, stał gotycki ratusz mieszczący archiwum miasta. Olbrzymi pożar z 1894r. zniszczył stare miasto niemal całkowicie, z pożogi ocalały jedynie 3 budynki. Obecnie najstarszym budynkiem rynku jest kamienica z końca XVIIIw. oraz dom w którym mieści się założona w 1802r apteka.
Ratusz – obecnie siedziba władz miejskich pochodzi z 1872r. Jego ozdobą jest wieża z zabytkowym, ale wciąż działającym zegarem. Dom Kultury z XIXw., zbudowany jako zajazd ma skromną architekturę. W kamienicy narożnej przy ul. 1 Maja w 1845r. przebywał Cyprian Kamil Norwid. Wydarzenie to zostało upamiętnione tablicą z popiersiem poety. Kolejna tablica znajdująca się na budynku pierzei wschodniej poświęcona jest muzykowi i wieloletniemu dyrygentowi Mieczysławowi Dziendzielowi.
Rynek zawsze stanowił centrum miasta. Tu mieszkali najzamożniejsi i najbardziej wpływowi mieszczanie, tu odbywały się słynne na cała okolicę jarmarki. Także teraz rynek stanowi ulubione miejsce spotkań mikołowian. Największą atrakcją tak dla młodych, jak i nieco starszych mieszkańców jest fontanna. Łatwo zauważyć, że jej kształt stanowi miniaturę rynku, a jej odnogi wyobrażają wyloty ulic. Tuż obok fontanny szare granitowe płyty układają się w zarys murów starego mikołowskiego ratusza istniejącego jeszcze w 1872r. Fundamenty ratusza odsłonięto i zabezpieczono podczas prowadzenia prac wymiany nawierzchni rynku. Po stronie południowo-wschodniej upamiętniono studnię, przez wiele wieków zapatrującą w wodę mieszkańców Mikołowa. Liczne ławeczki zachęcają do odpoczynku po trudach wycieczki. Zwiedzanie możemy też zakończyć w znajdującej się tu restauracji „Rajski Ptak”, czy mieszczącej się z drugiej stronie rynku pizzeri „Viva”